Το προοίμιο της ανθρώπινης σωτηρίας

Το εισαγωγικό μέρος ενός κειμένου ή μιας ομιλίας ονομάζεται πρόλογος. Αλλά ως πρόλογο συναντούμε και το εισαγωγικό τμήμα ενός βιβλίου. Ακόμη και στο αρχαίο δράμα, το εισαγωγικό κομμάτι πριν το πρώτο χωρικό άσμα, καλείται επίσης πρόλογος. Η δε σημαντικότητά του είναι τεράστια αφού δίδει τις κατευθυντήριες γραμμές πάνω στις οποίες αναλύεται το κείμενο. Κατατοπίζει τον αναγνώστη είτε συντόμως είτε εκτενώς γύρω από το υπό διαπραγμάτευση θέμα. Τοιουτοτρόπως προαναγγέλλει στο τι αναφέρεται η ομιλία, το γραπτό κείμενο ή το βιβλίο.

Ως πρόλογος όμως δύναται μεταφορικά να χαρακτηρισθεί και το ξεκίνημα μιας κατάστασης, η έναρξη μιας ενέργειας, η αρχή ενός σχεδίου. Και αυτό το διαπιστώνει κανείς διαβάζοντας το απολυτίκιο της σημερινής μεγίστης θεομητορικής εορτής. Ο ιερός υμνογράφος μέσα σε ένα ιδιαιτέρως χαρμόσυνο κλίμα πανηγυρίζει την ‘‘εν τω ναώ’’ είσοδο της Κυρίας Θεοτόκου. Έρχεται δια της υμνολογίας του και εορτάζει ‘‘το προοίμιο της ευδοκίας του Θεού’’, ‘‘τον πρόλογο του βιβλίου της ευδοκίας του Θεού’’. Πράγματι η σημερινή εορτή ξεδιπλώνει την εύνοια του Θεού στο ανθρώπινο γένος. Από σήμερα φανερώνεται η ευαρέσκεια του Δημιουργού στα δημιουργήματά Του. Και θα αναρωτηθούμε: «Πώς;» Διαμέσου των εισοδίων της Θεοτικού στον οίκο του Θεού.

Η Παναγία μας ως «τριετίζουσα δάμαλις» εισέρχεται στα Άγια των Αγίων και αφιερώνεται επί μια ολόκληρη δωδεκαετία στο ‘‘θείον κατοικητήριο’’ . Δεν μπαίνει στον ιερότερο χώρο του αγίου θυσιαστηρίου μια οποιαδήποτε γυναίκα, αλλά αυτή που μέλλει να καταστεί «δοχείον του Λόγου». Εισάγεται στον τρίτο βαθμό του θυσιαστηρίου του ναού του Σολομώντος, αυτή που θα οδηγήσει τον άνθρωπο στον Παράδεισο. Πράγματι τα εισόδια της Θεομήτορος αποτελούν την προκήρυξη της σωτηρίας των ανθρώπων, αφού στο ναό η Μαριάμ θα προετοιμασθεί κατάλληλα ώστε εξερχόμενη απ’ αυτόν να είναι έτοιμη πλέον για την συμμετοχή της στο μυστήριο της Θείας Ενανθρωπίσεως. Εξάλλου δεν είναι τυχαία ούτε η επιλογή του εορτασμού των εισοδίων την 21η Νοεμβρίου, αλλά ούτε και η σημερινή υμνογραφία. Από σήμερα στις εκκλησιές ψάλλονται οι καταβασίες των Χριστουγέννων («Χριστός γεννάται»). Άρα η Παναγία με τα εισόδια της στο ναό του Θεού, προαναγγέλλει την γέννηση του Σωτήρος Χριστού.

Στο πανάγιο πρόσωπό της επαληθεύονται όλες οι προφητικές ρήσεις της Παλαιάς Διαθήκης. Το να οδηγηθεί μια μικρή κόρη σε έναν άβατο χώρο, όπου μόνον ο Αρχιερεύς εισέρχονταν μια φορά τον χρόνο, υποδηλώνει τόσο την ιερότητα του προσώπου της, όσο και τον σεβασμό που έχαιρε ως «εκλεκτή νύμφη του Παντάνακτος Θεού». Δεν εισέρχεται μια μολυσμένη από την αμαρτία γυναίκα, αλλά η καθαρότερη των καθαρότερων, η Πάναγνος Μαρία. Δεν υπάρχει καταλληλότερο πρόσωπο από εκείνη την ασήμαντη κόρη της Ναζαρέτ, προκειμένου να καταστεί ‘‘η πνευματική παστάδα’’ στην οποία θα αναπαυθεί ο Κύριος του ουρανού και της γης. Μήπως διαμέσου της εισόδου αυτής δεν επιτυγχάνει την συνάντησή της με τον Μέγα Αρχιερέα Χριστό; Μήπως με τον ερχομό της στο ναό δεν εκπληρώνεται το σχέδιο της Θείας Οικονομίας; Τα πάντα δια αυτής προμηνύουν την έλευση του Θεού επί της γης.

Είναι άξιο παρατήρησης πως οι εκκλησιαστικοί πατέρες και συγγραφείς εξυμνώντας την Κυρία Θεοτόκο κατά την σημερινή εορτή, εμμένουν στον αριθμό τρία. Όχι ενός ή δύο, αλλά τριών ετών εισήλθε η Παναγία στα Άγια των Αγίων. Και τούτο συνέβη διότι αφενός σε αυτή την ηλικία επέρχονταν ο απογαλακτισμός του παιδιού και πλέον μπορούσε να ζήσει εκτός του οικιακού περιβάλλοντος, αφετέρου το τρία φανερώνει σύμφωνα με τον Γεώργιο Νικομηδείας, «την δύναμη της Αγίας Τριάδος». Μάλιστα ο άγιος Γερμανός Κων/πολεως, ο και εισηγητής της εορτής στην Πόλη, γράφει: «Την τρίτη περίοδο ο Ηλίας ‘‘παρασκεύασε εξ ουρανού το πυρ’’, τρεις ημέρες ο Ιωνάς παρέμεινε στην κοιλία του κήτους, τρεις ήταν οι διασωθέντες παίδες στην κάμινο της Βαβυλώνας, τρεις ήταν οι μαθητές του Κυρίου στην Μεταμόρφωση, τρεις μέρες ο Χριστός παρέμεινε στον Άδη και ο Θεός ‘‘εν τρισί υποστάσεσι’’ αποκαλύπτεται.» Ακόμη και η Παναγία μας οδηγείται υπό του ιερέως Ζαχαρία στον τρίτο βαθμό του θυσιαστηρίου. Επομένως εξάγεται το συμπέρασμα ότι πίσω από όλα τα γεγονότα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης κρύπτεται ο Τριαδικός Θεός.

Στρέφοντας όμως τη σκέψη μας στο κατεξοχήν σήμερα τιμώμενο πρόσωπο, ίσως πρέπει να διερωτηθούμε: Πως πανηγυρίζουμε την Παναγία μας; Πως της ανταποδίδουμε το πλήθος των ευεργεσιών της προς όλους μας; Δυστυχώς η καθημερινή εμπειρία και η κοινή πρακτική δείχνουν ότι την ενθυμούμαστε μόνο στη δύσκολη στιγμή. Σκεπτόμαστε την προστασία και σκέπη της μόνο την ώρα του πόνου, της λύπης και της συμφοράς. Αντιθέτως η Θεοτόκος Μαρία βρίσκεται πάντοτε παρούσα, προστατεύοντάς μας όλες της ημέρες της ζωής μας. Μπορεί να έχουμε την βιολογική μητέρα μας η οποία μάς γεννάει, αλλά έχουμε και την πνευματική μάνα μας η οποία μάς αναγεννάει. Η μια μάς συντροφεύει με το λόγο της και μάς ανακουφίζει με την αγκαλιά της, η άλλη μάς ενδυναμώνει με την πνευματική παρουσία της και μάς ενισχύει με την μεσιτευτική της δύναμη προς τον μονάκριβο Υιό της.

Τις πολλές πνευματικές δωρεές της Παναγίας όμως γρήγορα τις ξεχνούμε. Τρανταχτή σημερινή απόδειξη είναι η αποποινικοποίηση της βλασφημίας των ιερών και των οσίων. Σε αυτό το πνευματικό κατρακύλισμα έχουμε περιέλθει. Να επιτρέπεται ο άλλος να εξυβρίζει και να εξευτελίζει την πίστη σου και τις παραδόσεις σου, χωρίς κανένα πρόστιμο. Αγνοούμε πως μια τέτοια προσβολή συνεπάγεται με προσβολή της προσωπικής μας αξιοπρέπειας, του προσωπικού μας «είναι». Ας ευχηθούμε λοιπόν η τιμή προς την Κυρία Θεοτόκο να μην είναι μια τυπική, επιδερμική και εθιμική, αλλά ουσιαστική και γνήσια. Δικαίως ο άγιος Λουκάς επίσκοπος Συμφερουπόλεως, ο ιατρός, βροντοφώναζε: «Να δοξάζουμε στην καρδιά μας τον Θεό, ο οποίος μας χάρισε στον κόσμο, αυτό το ιερό, καθαρό και αμόλυντο δοχείο, την Παναγία μας, η οποία με τον βίο της μάς δείχνει τον δρόμο και για την δική μας σωτηρία.» Αμήν!  

             

Ιωάννης Γκιάφης, θεολόγος - ιεροψάλτης - πολιτικός επιστήμων

εορτή Αγίου Νεκταρίου στον Σχίνο

Ο καλός αδελφός - συνεργάτης Kosmas Agrinio ανήρτησε στο κανάλι του στο youtube βίντεο με αποσπάσμα όρθρου και θείας λειτουργίας στο εορτάζον παρεκκλήσιο του Αγίου Νεκταρίου στο χωριό Σχίνος.
Προεξάρχει του αναλογίου ο Δημήτρης Χριστοδούλου, διακρίνουμε όμως κι άλλους ιεροψάλτες.
Μάλιστα, στην αρχή του βίντεο ο κτίτωρ περιγράφει θαύμα του Αγίου Νεκταρίου, το οποίο στάθηκε αφορμή για την ανοικοδόμηση του ναού.

https://www.youtube.com/watch?v=ENsrzjUWavo

ερμηνεία απολυτικίου τρίτου ήχου

Στό ἀναστάσιμο Ἀπολυτίκιο πού ψάλαμε σήμερα στήν θεία Λειτουργία, πού εἶναι τό Ἀπολυτίκιο τοῦ τρίτου ἤχου, ὑμνεῖται ὁ Ἀναστάς Χριστός καί χαρακτηρίζεται ὡς «πρωτότοκος τῶν νεκρῶν». Γράφεται σέ αὐτό:

«Εὐφραινέσθω τά οὐράνια, ἀγαλλιάσθω τά ἐπίγεια, ὅτι ἐποίησε κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ ὁ Κύριος• ἐπάτησε τῷ θανάτῳ τόν θάνατον• πρωτότοκος τῶν νεκρῶν ἐγένετο• ἐκ κοιλίας ᾅδου ἐρρύσατο ἡμᾶς, καί παρέσχε τῷ κόσμῳ τό μέγα ἔλεος».

Ἡ μετάφραση εἶναι ἡ ἑξῆς:

«Ἄς εὐφραίνονται τά οὐράνια καί ἄς ἀγάλλονται τά ἐπίγεια, ἐπειδή ὁ Κύριος ἔδειξε μεγάλη δύναμη. Ἐπάτησε μέ τόν θάνατό Του τόν θάνατο, ἔγινε πρωτότοκος τῶν νεκρῶν, μᾶς ἔσωσε ἀπό τήν κοιλία τοῦ Ἅδου καί χάρισε στόν κόσμο τό μέγα ἔλεος».

Ὁ ἱερός ὑμνογράφος μᾶς προτρέπει νά εὐφρανθοῦμε καί νά χαροῦμε πνευματικά, ὄχι μόνον ἐμεῖς πού ζοῦμε στήν γῆ καί ὅλα τά εὑρισκόμενα στήν γῆ, ἀλλά καί τά ἐπουράνια, δηλαδή ὅλοι οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ. Γιατί ὁ Χριστός μέ τήν Ἀνάστασή Του προξένησε εὐεργεσία στά νοερά πνεύματα, στούς ἀγγέλους καί τούς ἀνθρώπους.

Ἡ χαρά μας δέν πρέπει νά περιορίζεται καί δέν πρέπει νά ἐξαντλῆται στά ἐξωτερικά πράγματα, στίς σωματικές αἰσθήσεις καί τά αἰσθητά, ἀλλά νά προχωρῆ καί στά πνευματικά. Καί ποιό μεγαλύτερο γεγονός ὑπάρχει ἀπό τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ;

Ὁ Χριστός μέ τόν θάνατό Του πάτησε τόν θάνατο, μᾶς ἔβγαλε ἀπό τόν Ἅδη καί αὐτός ἔγινε ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν, δηλαδή Αὐτός εἶναι ὁ Πρῶτος πού νίκησε τόν θάνατο καί ἔτσι γεννήθηκε ἀπό τούς νεκρούς.

Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς ἀποκάλεσε ἀδελφούς Του. Μετά τήν Ἀνάστασή Του εἶπε στίς Μυροφόρες γυναῖκες: «Ὑπάγετε ἀπαγγείλατε τοῖς ἀδελφοῖς μου ἵνα ἀπέλθωσιν εἰς τήν Γαλιλαίαν. κἀκεῖ με ὄψονται» (Ματθ. κη΄, 10). Ἔτσι, ὁ πρῶτος καί μεγάλος Ἀδελφός μας ἀναστήθηκε, καί αὐτό σημαίνει ὅτι καί ἐμεῖς οἱ μετέπειτα ἀδελφοί Του θά ἀναστηθοῦμε μέ τήν δική Του δύναμη. Σέ μιά οἰκογένεια πού τά παιδιά βγαίνουν ἀπό τήν μήτρα τῆς μητέρας τους, καλοῦνται πρωτότοκοι, δευτερότοκοι, τριτότοκοι ἀδελφοί. Αὐτό συμβαίνει καί στά πνευματικά. Ἐφ’ ὅσον ὁ πρωτότοκος ἀδελφός μας, ὁ Χριστός, ἀναστήθηκε, αὐτό σημαίνει ὅτι καί ἐμεῖς θά ἀναστηθοῦμε μέ τήν δική Του δύναμη.

Ὅταν ὁ κολυμβητής βγαίνη ἀπό τήν θάλασσα, πρῶτα ἐξέρχεται ἡ κεφαλή του καί ἔπειτα σιγά-σιγά καί τό σῶμα του. Ἔτσι συμβαίνει καί στήν δική μας περίπτωση. Πρῶτα ἀναστήθηκε ὁ πρωτότοκος ἀδελφός μας, ὁ Χριστός, καί ἔπειτα θά ἀναστηθοῦμε καί ἐμεῖς, κατ’ ἀρχάς πνευματικά καί ἔπειτα σωματικά.

Αὐτός «παρέσχε τῷ κόσμῳ τό μέγα ἔλεος». Αὐτός μᾶς ἔδωσε τήν Χάρη Του γιά νά Τόν θεωροῦμε πρωτότοκο ἀδελφό μας καί νά ζήσουμε καί ἐμεῖς αὐτήν τήν ἀγαλλίαση τῶν ἐπιγείων καί τήν εὐφροσύνη τῶν οὐρανίων.

Δέν εἴμαστε μόνοι στόν κόσμο αὐτόν, δέν εἴμαστε ἐγκαταλελειμμένοι, ἔστω καί ἄν μᾶς ἐγκαταλείπουν οἱ ἄνθρωποι, ἔχουμε δυνατό καί κραταιό πρωτότοκο ἀδελφό, τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό.

Ὁ Χριστός εἶναι πατέρας μας, ἀδελφός μας, φίλος μας, νυμφίος μας, παρηγοριά μας καί ζωή μας. Αὐτός εἶναι τά πάντα γιά μᾶς. Αὐτός ἱκανοποιεῖ ὅλες τίς πνευματικές μας ἀνάγκες, λύει ὅλα τά προβλήματά μας. Δέν εἶναι ἕνας Θεός πού κατοικεῖ στούς οὐρανούς καί διευθύνει τά σύμπαντα καί τήν γῆ, ἀλλά εἶναι πολύ κοντά μας.

Ὅταν εἴμαστε ἐγκαταλελειμμένοι ἀπό ὅλους, Ἐκεῖνος γίνεται πατέρας μας. Ὅταν δέν ἔχουμε ἀνθρώπους νά μᾶς βοηθήσουν, Αὐτός γίνεται ἀδελφός μας. Ὅταν αἰσθανόμαστε τήν ἀπουσία τῶν φίλων μας, Αὐτός γίνεται καί παραμένει φίλος μας. Ὅταν μᾶς λείπη ἡ ἀγάπη, Αὐτός γίνεται νυμφίος μας. Ὅταν εἴμαστε ἀπελπισμένοι, Αὐτός γίνεται ἡ παρηγοριά μας. Ὅταν μᾶς πλησιάζη ὁ φόβος καί ἡ σκιά τοῦ θανάτου, Αὐτός γίνεται ἡ ζωή μας.

Ὁ Χριστός εἶναι ὁ πρωτότοκος ἀδελφός μας πού ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς καί μποροῦμε νά ἀνήκουμε στήν δική Του οἰκογένεια, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία, καί νά συμμετάσχουμε στήν αἰώνια δόξα Του.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ