Εἶναι ἀναντίρρητον ὅτι σήμερα ἐπικρατεῖ καὶ γιὰ τὰ ἐν κυριακῇ ἀντίφωνα
τὸ σχῆμα ἐφυμνίων τῶν δεσποτικῶν ἑορτῶν (δηλαδὴ τὸ ἀναστάσιμον
ἀπολυτίκιον χρησιμοποιεῖται ὡς ἐφύμνιον στὸ γ΄ άντίφωνον). ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν
δὲν μποροῦμε νὰ ἀρνηθοῦμε αὐτὴν τὴν πραγματικότητα, καὶ ἀφ᾿ ἑτέρου θὰ
θεωροῦσα μᾶλλον ἀκραῖον τὸν χαρακτηρισμό της ὡς «λάθους». προσωπικῶς
ὅμως θεωρῶ ἐξίσου λάθος τὸ ὅτι στὴν ἀντίληψι τῶν περισσοτέρων λειτουργῶν
καὶ ψαλτῶν αὐτὸ τὸ σχῆμα (τῶν δεσποτικῶν ἑορτῶν) θεωρεῖται ὡς μοναδικὸ
καὶ ὑποχρεωτικό. ἀπὸ αὐτὴν τὴν μονολιθικὴν ἀντίληψιν ἐξεπήγασαν πολλὲς
νεώτερες παρεξηγήσεις, ποὺ ἔχουν παραμορφώσει σὲ ἀπαράδεκτο βαθμὸ τὸ
τμῆμα αὐτὸ τῆς λειτουργίας. τόσον ὁ π. Κων. Παπαγιάννης ὅσον καὶ ἄλλοι
μελετηταὶ ἔχουν ἐπισημάνει μαρτυρίες ποὺ δείχνουν ὅτι τὸ ἀρχαῖον σύνηθες
ἐφύμνιον τοῦ γ΄ ἀντιφώνου τῶν κυριακῶν ἦτο τὸ «Σῶσον ἡμᾶς, υἱὲ θεοῦ».
στηριζόμενος πάνω σ᾿ αὐτὸ ὑποστηρίζω ὅτι δὲν χρειάζεται –καὶ ἴσως δὲν
εἶναι ὠφέλιμο– νὰ ὑπαγάγωμε τὴν κυριακὴ στὸν τύπο τῶν ἀντιφώνων τῶν
δεσποτικῶν ἑορτῶν· ἁπλῶς δὲν μὲ ἐνοχλεῖ ἂν ὑπάρχῃ καὶ αὐτὸς ὁ τύπος
χάριν ἐναλλαγῆς, ἢ κατὰ συγκατάβασιν στὴν σημερινὴ διασαλευθεῖσα τάξι.
Τὰ ἀντίφωνα τῆς λειτουργίας (εἴτε τὰ ἀρχαῖα εἴτε τὰ διάφορα εἰδικὰ τῶν ἑορτῶν) λέγονται μὲ τοὺς στίχους καὶ τὰ ἐφύμνια αὐτῶν (ὁλόκληρα ὄχι μισά). δηλαδὴ στὸ τέλος τοῦ πρώτου ἀντιφώνου λέμε Δόξα, Καὶ νῦν, «Ταῖς πρεσβείαις» (ἐδῶ γίνεται ἡ κατάληξις γιὰ τὴν αἴτησι).
Στὸ τρίτο ἀντίφωνο λέμε τοὺς στίχους μὲ τὸ εἰδικό τους ἐφύμνιον ἢ μὲ ἀπολυτίκιον τῆς δεσποτικῆς ἢ θεομητορικῆς ἑορτῆς, ὄχι μὲ ἀπολυτίκιον ἁγίου. κυρίως μὲ τὸ γ΄ ἀντίφωνο ἀνυμνοῦμεν καὶ προϋπαντῶμεν τὸν ἀναστάντα Κύριον, ὁ ὁποῖος εἰσέρχεται στὸν ναὸ μὲ τὴν μορφὴ τοῦ εὐαγγελίου. ἐδῶ δὲν ἔχει καμμία δουλειὰ ἀπολυτίκιον ἁγίου, ὄχι μόνο γιὰ τὶς κυριακὲς ἢ τὴν περίοδο ἑορτῶν, ἀλλὰ γιὰ ὅλο τὸν χρόνο. τί στραβὲς συνήθειες εἶναι αὐτὲς ποὺ βάλαμε μέσα στὴν λειτουργία;
Ἂν δὲν προλαβαίνουμε νὰ ποῦμε τὸ ἀπολυτίκιον τὸ ἀναστάσιμον ἢ τῆς ἑορτῆς ὡς ἐφύμνιο 4 φορές, τότε πρέπει τοὐλάχιστον δύο ἀναγνῶστες νὰ ἀπαγγείλουν ἐναλλὰξ ὅλους τοὺς στίχους τοῦ γ΄ ἀντιφώνου καὶ κατόπιν νὰ ψαλῇ τὸ ἀπολυτίκιον ἢ τὸ ἐφύμνιον. προσέχουμε ὥστε ὅσες φορὲς χρειαστῇ νὰ ψαλῇ ἀπολυτίκιον στὴν εἴσοδο, νὰ προηγῆται αὐτοῦ στίχος ἀπὸ τὸ γ΄ ἀντίφωνον.
Τὰ ἀντίφωνα τῆς λειτουργίας (εἴτε τὰ ἀρχαῖα εἴτε τὰ διάφορα εἰδικὰ τῶν ἑορτῶν) λέγονται μὲ τοὺς στίχους καὶ τὰ ἐφύμνια αὐτῶν (ὁλόκληρα ὄχι μισά). δηλαδὴ στὸ τέλος τοῦ πρώτου ἀντιφώνου λέμε Δόξα, Καὶ νῦν, «Ταῖς πρεσβείαις» (ἐδῶ γίνεται ἡ κατάληξις γιὰ τὴν αἴτησι).
Στὸ τρίτο ἀντίφωνο λέμε τοὺς στίχους μὲ τὸ εἰδικό τους ἐφύμνιον ἢ μὲ ἀπολυτίκιον τῆς δεσποτικῆς ἢ θεομητορικῆς ἑορτῆς, ὄχι μὲ ἀπολυτίκιον ἁγίου. κυρίως μὲ τὸ γ΄ ἀντίφωνο ἀνυμνοῦμεν καὶ προϋπαντῶμεν τὸν ἀναστάντα Κύριον, ὁ ὁποῖος εἰσέρχεται στὸν ναὸ μὲ τὴν μορφὴ τοῦ εὐαγγελίου. ἐδῶ δὲν ἔχει καμμία δουλειὰ ἀπολυτίκιον ἁγίου, ὄχι μόνο γιὰ τὶς κυριακὲς ἢ τὴν περίοδο ἑορτῶν, ἀλλὰ γιὰ ὅλο τὸν χρόνο. τί στραβὲς συνήθειες εἶναι αὐτὲς ποὺ βάλαμε μέσα στὴν λειτουργία;
Ἂν δὲν προλαβαίνουμε νὰ ποῦμε τὸ ἀπολυτίκιον τὸ ἀναστάσιμον ἢ τῆς ἑορτῆς ὡς ἐφύμνιο 4 φορές, τότε πρέπει τοὐλάχιστον δύο ἀναγνῶστες νὰ ἀπαγγείλουν ἐναλλὰξ ὅλους τοὺς στίχους τοῦ γ΄ ἀντιφώνου καὶ κατόπιν νὰ ψαλῇ τὸ ἀπολυτίκιον ἢ τὸ ἐφύμνιον. προσέχουμε ὥστε ὅσες φορὲς χρειαστῇ νὰ ψαλῇ ἀπολυτίκιον στὴν εἴσοδο, νὰ προηγῆται αὐτοῦ στίχος ἀπὸ τὸ γ΄ ἀντίφωνον.
(ἀπό ἄρθρα τοῦ Διονυσίου Μπιλάλη - Ἀνατολικιώτη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου