ερμηνεία απολυτικίου Κοιμήσεως Θεοτόκου

Τά τροπάρια τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἔχουν ὑψηλά θεολογικά νοήματα, καί συγχρόνως  ἐκπέμπουν μιά πνευματική ζεστασιά, ξεκουράζουν τήν ψυχή μας πού εἶναι πληγωμένη ἀπό διάφορα γεγονότα καί δύσκολες καταστάσεις. Γιατί, ὅταν εἴμαστε ἀπογοητευμένοι ἀπό ἀνθρώπους καί ἀπό καθημερινές καταστάσεις, ὁ Θεός, ἡ Παναγία καί οἱ Ἅγιοι μᾶς ἀναπαύουν πνευματικά.

Αὐτό μποροῦμε νά τό ἐξακριβώσουμε καί στό Ἀπολυτίκιο τῆς σημερινῆς ἑορτῆς, πού δέν ὑπάρχει Χριστιανός πού δέν τό γνωρίζει καί τό σιγοψάλλει, ὅταν τό ψάλλουν οἱ ἱεροψάλτες. Ψάλλουμε:

«Ἐν τῇ Γεννήσει, τήν παρθενίαν ἐφύλαξας∙ ἐν τῇ Κοιμήσει, τόν κόσμον οὐ κατέλειπες Θεοτόκε, μετέστης πρός τήν ζωήν, Μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καί ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυ­τρου­μένη, ἐκ θανάτου τάς ψυχάς ἡμῶν».

Ἡ μετάφραση τοῦ Ἀπολυτικίου αὐτοῦ ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Κατά τήν γέννησή σου Θεοτόκε, ἐφύλαξες τήν παρθενία σου, καί κατά τήν κοίμησή σου δέν ἐγκατέλειπες τόν κόσμο. Μετατέθηκες πρός τήν ζωή, ἐσύ πού ὑπάρχεις μητέρα τῆς ζωῆς, καί μέ τίς δικές σου πρεσβεῖες ὁ Χριστός, πού εἶναι ἡ ζωή, λυ­τρώνει τίς ψυχές μας ἀπό τόν θάνατο».

Θά κάνω μερικά σχόλια στό καταπληκτικό αὐτό θεολογικό Ἀπολυ­τίκιο τῆς σημερινῆς μεγάλης Θεομητορικῆς ἑορτῆς.

Κατ’ ἀρχάς, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο μυστήριο θεολογίας, γιατί συνδέει τήν παρθενία μέ τήν μητρότητα. Δηλαδή ἔγινε Μητέρα τοῦ Χριστοῦ, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ ἔλαβε σάρκα ἀπό αὐτήν, ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, κυοφορήθηκε ἐννέα μῆνες στήν κοιλία της, γεννήθηκε ἀπό αὐτήν, χωρίς νά καταργηθῆ ἡ παρθενία της, ψυχική καί σωματική. Αὐτό εἶναι ἕνα μυστήριο πού δέν μπορεῖ νά τό ἀντιληφθῆ ἡ ἀνθρώπινη λογική. Γι’ αὐτό ὁ ὅρος Θεοτόκος εἶναι ἐφάμιλλος μέ τόν ὅρο ἀειπάρθενος, καί δέν μποροῦν αὐτοί οἱ δύο ὅροι (Παρθένος καί Θεοτόκος) νά χωρισθοῦν μεταξύ τους.

 Ὅπως ὁ Ἀναστάς Χριστός ἐξῆλθε ἀπό τόν τάφο πού ἦταν ἐσφραγισμένος, καί εἰσῆλθε στό Ὑπερῶο, γιά τόν φόβο τῶν Ἰουδαίων, γιά νά συναντήση τούς Μαθητές Του, ἐνῶ οἱ θύρες ἦταν κλεισμένες, ἔτσι καί ὁ Θεός Λόγος εἰσῆλθε στήν κοιλία τῆς  Θεοτόκου καί ἐξῆλθε ἀπό αὐτήν χωρίς νά καταστραφῆ ἡ παρθενία της. Ὅλα ὅσα συμβαίνουν στόν Χριστό καί στήν Παναγία εἶναι μυστήρια. Ὁ Χριστός θεραπεύει ἀσθένειες καί δέν δημιουργεῖ πληγές. Σέ αὐτό ἔγκειται τό μεγάλο μυστήριο τῆς ἀειπαρθενίας τῆς Θεοτόκου πού οἱ ἁγιογράφοι τό εἰκονίζουν μέ τρία ἀστέρια, ἕνα στήν κεφαλή καί τά ἄλλα στούς ὤμους της.

Ἔπειτα,  ἡ Θεοτόκος Μαρία, αὐτή πού ἦταν μητέρα τῆς ζωῆς, μέ τήν ἔνδοξη κοίμησή της μετατέθηκε στήν ζωή. Ἐδῶ ἐννοεῖται ὁ Χριστός, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ πραγματική ζωή τῶν ἀνθρώπων. Ἄλλωστε, Αὐτός ὁ Ἴδιος διακήρυξε: «Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰω. ιδ΄, 7). Αὐτός εἶναι ἡ ὁδός τήν ὁποία βαδίζει ὁ ἄνθρωπος, Αὐτός εἶναι ἡ ἀλήθεια, πού φωτίζει τόν ἄνθρωπο καί βλέπει τήν ἀλήθεια, καί Αὐτός εἶναι ἡ ζωή, διότι χορηγεῖ στούς ἀνθρώπους τήν ζωή.

Ἡ μετάσταση τῆς Παναγίας πρός τόν Υἱό της καί Θεό της εἶναι μετάσταση ὁλοκλήρου τῆς ὑπάρξεώς της, δηλαδή μετάσταση σώματος καί ψυχῆς. Στούς ἁγίους Πατέρες γίνεται λόγος γιά τό ὅτι ὁ Χριστός τήν ἀνέστησε καί σωματικά, καί τώρα ὑπάρχει στούς οὐρανούς, πλησίον τοῦ Χριστοῦ, καί μέ τό σῶμα της. Ἔτσι, ἡ μετάσταση τῆς Θεοτόκου προηγήθηκε τῆς ἀναστάσεως ὅλων τῶν νεκρῶν κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ.

Ὅμως, παρά τήν μετάσταση τῆς Θεοτόκου στούς οὐρα­νούς, ἐκείνη δέν ἐγκατέλειψε τόν κόσμο πού ἀγαπᾶ, ἰδιαι­τέρως ἐκείνους πού τήν ἐπικαλοῦνται. Γι’ αὐτό πρεσβεύει στόν Υἱό της καί Θεό της γιά ὅλους μας. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ πραγματικός Λυτρωτής, Αὐτός νίκησε τόν θάνατο, τήν ἁμαρτία καί τόν διάβολο, ἀλλά ἡ Παναγία πρεσβεύει γιά μᾶς στόν Χριστό. Καί ἡ πρεσβεία της, ἡ μεσιτεία της εἶναι πολύ δυνατή.

Βέβαια, αὐτό δέν μειώνει καθόλου τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἀγάπη πού ἔχει γιά μᾶς, ἀλλά «πολύ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη» (Ἰακ. ε΄, 16), πολύ περισσότερο δέ «μητρός ἐνεργουμένη». Ἄλλωστε, ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός ἔδωσε πολλή Χάρη στήν Μητέρα Του, πού Τόν κυοφόρησε, Τόν γέννησε, Τόν μεγάλωσε καί πόνεσε, κατά ἄνθρω­πο, γι’ Αὐτόν.

Στό τροπάριο λέγεται σαφῶς ὅτι ὁ Χριστός πού εἶναι ἡ ἀληθινή ζωή, μέ τίς πρεσβεῖες τῆς Θεοτόκου, λυτρώνει τίς ψυχές μας ἀπό τόν θάνατο. Ὅταν ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, πού μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀθάνατη, λόγῳ τῆς ἁμαρτίας στερηθῆ τήν φωτιστική καί θεοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, τότε ὁ ἄνθρωπος ἐπικαλεῖται τήν Παναγία καί ἐκείνη πρεσβεύει στόν Υἱό της καί Θεό της καί ἀνασταίνεται πνευματικά.

Ὑπάρχει ἡ βιολογική ζωή, ὑπάρχει καί ἡ πνευματική ζωή. Ἡ βιολογική ζωή δέν μπορεῖ νά ἱκανοποιήση πλήρως τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου. Δηλαδή οἱ βιολογικές λειτουργίες τοῦ σώματος δέν μποροῦν νά ἱκανοποιήσουν τήν πείνα καί τήν δίψα τοῦ ἀνθρώ­που γιά αἰώνια ζωή, γιά τήν συνάντησή του μέ τόν Θεό.

Γι’ αὐτό θά πρέπει νά ἐπιθυμοῦμε αὐτήν τήν ἀληθινή ζωή καί νά ἐπικαλού­μαστε τήν Παναγία μας γιά νά ἔχουμε πληρότητα νοήματος ζωῆς, γιά νά κινούμαστε πάνω ἀπό τά βιολογικά καί τά κοινωνικά θέματα.

Ὁ Μητροπολίτης

† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ