τον συνάναρχον Λόγον... (ερμηνεία)

Τά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας, καί μάλιστα αὐτά πού συνέταξε ὁ μεγάλος Πατέρας καί κορυφαῖος θεολόγος, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, περικλείουν ὅλη τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι τροπάρια συναισθηματικά, ἀλλά θεολογικά. Αὐτό συμβαίνει καί στό ἀναστάσιμο Ἀπολυτίκιο τοῦ πλαγίου πρώτου ἤχου πού ψάλαμε σήμερα, καί εἶναι τό ἑξῆς:

«Τόν συνάναρχον Λόγον Πατρί καί Πνεύματι, τόν ἐκ Παρθένου τεχθέντα εἰς σωτηρίαν ἡμῶν, ἀνυμνήσωμεν πιστοί καί προσκυνήσωμεν• ὅτι ηὐδόκησε σαρκί, ἀνελθεῖν ἐν τῷ Σταυρῷ, καί θάνατον ὑπομεῖναι, καί ἐγεῖραι τούς τεθνεῶτας, ἐν τῇ ἐνδόξῳ ἀναστάσει αὐτοῦ».

Ἡ μετάφραση ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Ἐμεῖς οἱ πιστοί ἄς ἀνυμνήσουμε καί ἄς προσκυνήσουμε τόν Λόγο πού εἶναι συνάναρχος μέ τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα, ὁ Ὁποῖος Λόγος γεννήθηκε ἀπό τήν Παρθένο γιά τήν σωτηρία μας, καθώς ἐπίσης νά Τόν ὑμνήσουμε καί νά Τόν προσκυνήσουμε διότι εὐδόκησε μέ τήν σάρκα Του νά ἀνεβῆ στόν Σταυρό καί νά ὑπομείνη τόν θάνατο καί νά ἀναστήση τούς νεκρούς μέ τήν ἔνδοξη ἀνάστασή Του».

Αὐτό τό Ἀπολυτίκιο εἶναι ἡ σύνοψη ὅλης τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας γιά τόν Χριστό, καί ἔτσι ἡ δογματική τῆς Ἐκκλησίας γίνεται ἕνας ὕμνος, πού τόν ψάλλουμε θριαμβευτικά καί μάλιστα στόν πλάγιο πρῶτο ἦχο, πού εἶναι πανηγυρικός καί χαρούμενος ἦχος.

Στό τροπάριο αὐτό γίνεται λόγος γιά τόν συνάναρχο μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιο Πνεῦμα Λόγο, ὁ Ὁποῖος ἔγινε ἄνθρωπος, εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, πού εἶναι Θεός ἀληθινός καί ἄνθρωπος ἀληθινός, στόν Ὁποῖο οἱ δύο φύσεις, θεία καί ἀνθρωπίνη, ἑνώθηκαν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως καί ἀχωρίστως, ὅπως δογμάτισε ἡ Τετάρτη (Δ΄) Οἰκουμενική Σύνοδος στήν Χαλκηδόνα, τό 451 μ.Χ., ἡ ὁποία ἀποφάσισε αὐτό βάσει τῆς ὁρολογίας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί τήν ἐμπειρία τῶν Πατέρων.

Ὁμολογοῦμε ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀληθινός Θεός, συνάναρχος μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα. Ὁ Θεός Λόγος δέν εἶναι ὑποδεέστερος ἀπό τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, δέν ὑπάρχει χρόνος πού δέν ὑπῆρχε, ὅπως νόμιζε ὁ Ἄρειος, ὁ ὁποῖος καταδικάσθηκε καί ἀπό τήν Πρώτη (Α΄) Οἰκουμενική Σύνοδο. Δέν εἶναι μιά ἐνέργεια τοῦ Πατρός, ἀλλά Λόγος καί συνάναρχος μέ τόν Πατέρα καί τό Ἅγιον Πνεῦμα.

Ἔπειτα, Αὐτός ὁ Λόγος ἐνηνθρώπησε ἀπό τήν Παναγία, ἡ ὁποία ἦταν Παρθένος καί Τόν συνέλαβε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, γι’ αὐτό εἶναι καί λέγεται Θεοτόκος. Ἡ Παναγία δέν γέννησε ἕναν ἄνθρωπο πού ἁγιάσθηκε μετά καί ἔγινε Θεός, ἀλλά γέννησε Θεόν ἀληθινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ.

Ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ προσέλαβε σάρκα θνητή καί παθητή γιά νά πεθάνη γιά μᾶς, ὄχι γιά νά ἐξιλεώση τήν δῆθεν ὀργή τοῦ Θεοῦ Πατέρα, ἀλλά γιά νά νικήση τόν θάνατο στό σῶμα Του καί ἔτσι τό τεθεωμένο Σῶμα Του νά γίνη φάρμακο σέ μᾶς γιά νά νικήσουμε μέ τήν δύναμή Του τόν θάνατο στήν ὕπαρξή μας.

Ὁ Χριστός ὑπέμεινε τόν θάνατο, ἐνῶ ἦταν ἀθάνατος ὡς πρός τήν θεία φύση Του, ἀλλά αὐτό δέν ἦταν ἕνα γεγονός πού ἔπρεπε νά παραμείνη στήν ζωή Του, ἀλλά ἤγειρε, ἀνέστησε καί τούς νεκρούς. Ἤδη, ὅταν ὁ Χριστός ἀπέθανε στόν Σταυρό, τότε ἔγιναν συνταρακτικά γεγονότα, ἤτοι ἔγινε μέγας σεισμός, σχίσθηκε τό καταπέτασμα τοῦ Ναοῦ στά δύο, ἄνοιξαν πολλά μνημεῖα κεκοιμημένων, καί πολλά σώματα ἀναστήθηκαν καί εἰσῆλθαν στήν ἁγία Πόλη, τά Ἱεροσόλυμα, μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Καί αὐτό ἐπιβεβαιώνει καί τό γεγονός τῆς ἐσχατολογικῆς ἀναστάσεως ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Γιατί ὁ Χριστός θά ἔλθη στήν Δευτέρα Παρουσία Του καί ὅλοι θά ἀναστηθοῦν καί θά σταθοῦν ἐνώπιόν Του γιά νά κριθοῦν.

Ὁ Χριστός εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος ἄνθρωπος, εἶναι Θεάνθρωπος Χριστός, εἶναι τό μέτρον ἑρμηνείας ὅλων, οὐρανίων καί ἐπιγείων, εἶναι «τό μόνον καινόν ὑπό τόν ἥλιον», δέν ὑπάρχει τίποτε ἀνώτερο ἀπό Αὐτόν.

Τί φοβερά μυστήρια ζοῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία! Τί ἰλιγγιώδης ζωή μᾶς περιβάλλει!

Ὅμως διερωτᾶται κανείς: Πῶς ψάλλουμε τέτοια μεγάλα γεγονότα, πού ἅπτονται τῆς θεολογίας τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας, τῆς μελλοντικῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν χωρίς νά τά καταλαβαίνουμε πνευματικά; Καί γιατί, ἐνῶ τά ψάλλουμε, εἴμαστε τόσο λυπημένοι ἀπό τά μικρά καί καθημερινά γεγονότα πού συμβαίνουν στήν ζωή μας; Γιατί, ἐνῶ ἔχουμε ἕναν τέτοιον μεγάλο Θεό, ζοῦμε σάν νά εἴμαστε ὀρφανοί;

Πρέπει νά εἴμαστε Χριστιανοί πραγματικοί, καί νά χαιρόμαστε ἀληθινά ὄχι μόνον κάθε Κυριακή, ἀλλά σέ ὅλη τήν ζωή μας, γιατί ἔχουμε κοινωνία μέ τόν Θεάνθρωπο Χριστό.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

το φαιδρόν της αναστάσεως κήρυγμα... (ερμηνεία)

Κάθε Κυριακή εἶναι ἕνα ἑβδομαδιαῖο Πάσχα, γιατί ἑορτάζουμε τό μεγάλο γεγονός τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Ἐκκλησία δέν θέλει νά ξεχάση αὐτό τό σημαντικό γεγονός γιατί ἀποτελεῖ τήν μεγαλύτερη ἐλπίδα γιά μᾶς.
Στό ἀναστάσιμο Ἀπολυτίκιο τοῦ τετάρτου ἤχου πού ψάλαμε σήμερα ὑμνεῖται ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Γράφεται:

«Τό φαιδρόν τῆς ἀναστάσεως κήρυγμα, ἐκ τοῦ Ἀγγέλου μαθοῦσαι αἱ τοῦ Κυρίου μαθήτριαι, καί τήν προγονικήν ἀπόφασιν ἀπορρίψασαι, τοῖς Ἀποστόλοις καυχώμεναι ἔλεγον∙ Ἐσκύλευται ὁ θάνατος, ἠγέρθη Χριστός ὁ Θεός, δωρούμενος τῷ κόσμῳ τό μέγα ἔλεος».

Ἡ μετάφραση τοῦ Ἀπολυτικίου εἶναι ἡ ἀκόλουθη:

«Οἱ μαθήτριες τοῦ Κυρίου, ὅταν ἔμαθαν ἀπό τόν Ἄγγελο τό χαρμόσυνο κήρυγμα τῆς Ἀναστάσεως, ἀπέρριψαν τήν προγονική ἀπόφαση, καί μέ καύχηση εἶπαν στούς Ἀποστόλους∙ καταργήθηκε ὁ θάνατος, διότι ἀναστήθηκε ὁ Χριστός καί χαρίζει στόν κόσμο τό μέγα ἔλεος».

Ὅταν ἐδῶ γίνεται λόγος γιά τίς μαθήτριες τοῦ Κυρίου, ἐννοοῦνται οἱ Μυροφόροι γυναῖκες, οἱ ὁποῖες κατά ὁμάδες, ὅπως περιγράφεται ἀπό τούς Εὐαγγελιστές, πολύ πρωΐ τῆς Κυριακῆς πῆγαν στό μνημεῖο ὅπου εἶχαν ἐνταφιάσει τόν Χριστό, καί πληροφορήθηκαν ἀπό τόν Ἄγγελο ὅτι ἀναστήθηκε ὁ Χριστός.

Μέχρι τότε ὁ φόβος κυριαρχοῦσε στούς ἀνθρώπους. Ὅταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἔφαγαν ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό, ἔχασαν τήν κοινωνία μέ τόν Θεό καί περιέπεσαν στόν θάνατο καί τόν φόβο τοῦ θανάτου. Ἀπό τότε οἱ ἄνθρωποι γεννιοῦνται καί πεθαίνουν• τόν θάνατο τόν βλέπουμε γύρω μας, εἶναι μιά πραγματικότητα πού καμμιά φιλοσοφία καί κοινωνιολογία, καμμιά θρησκεία δέν μπορεῖ νά τόν ἀντιμετωπίση. Μόνον ὁ Χριστός θανάτωσε τόν θάνατο καί ἔδωσε ζωή καί ἐλπίδα στούς ἀνθρώπους.

Οἱ Μυροφόρες γυναῖκες ἀκολούθησαν ἀντίστροφη πορεία ἀπό τήν πρόγονή τους, τήν Εὔα. Ἀπέρριψαν τήν προγονική ἀπόφαση, δηλαδή ἀπέρριψαν τήν πρόταση τοῦ διαβόλου, πού ἐκφραζόταν ὡς ἀμφιβολία, καί δέχθηκαν τό χαρμόσυνο μήνυμα ἀπό τόν Ἄγγελο. Ἐκεῖ ὁ διάβολος, ἐδῶ οἱ Ἄγγελοι, ἐκεῖ ἡ ἀποδοχή τῆς πονηρῆς συμβουλῆς, ἐδῶ ἡ ἀποδοχή τῆς χαρᾶς, ἐκεῖ ὁ θάνατος, ἐδῶ ἡ ζωή.

Αὐτό τό χαρμόσυνο γεγονός ἔζησαν πρῶτα οἱ Μυροφόρες γυναῖκες, ἔπειτα οἱ Μαθητές τοῦ Χριστοῦ, στήν συνέχεια οἱ ἅγιοι διαμέσου τῶν αἰώνων, οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ ἔζησαν τήν πνευματική ἀνάσταση, νικοῦν τόν διάβολο, ἀπορρίπτουν ὅλες τίς θανατηφόρες προτάσεις του, προχωροῦν στόν θάνατο μέ τήν ἐλπίδα τῆς συναντήσεως μέ τόν Χριστό, μέ τήν Παναγία καί μέ τούς Ἁγίους. Διότι μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ὅσοι πιστεύουν σέ Αὐτόν, ζοῦν, πορεύονται σέ μιά ἄλλη πολιτεία, σέ μιά ἄλλη συνάντηση, ἡ ὁποία, ἀσφαλῶς, εἶναι ἀνώτερη καί ἀρτιότερη ἀπό αὐτήν τήν πολιτεία πού ζοῦμε, στήν ὁποία ὑπάρχουν τά πάθη, οἱ ἀνταγωνισμοί, οἱ ἀπελπιστικές καταστάσεις.

Ἔτσι, τό κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τό χαρμόσυνο κήρυγμα τῆς Ἀναστάσεως, ὅτι Ἀνέστη Χριστός καί ἀρχίζει μιά νέα ζωή. Αὐτό εἶναι τό πραγματικό κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλα ὅσα λέγονται κατά τήν ὥρα τοῦ κηρύγματος ἀπό τούς Ἐπισκόπους καί Ἱερεῖς πρέπει νά ἀποβλέπουν σέ αὐτόν τόν σκοπό.

Δέν εἶναι ὑπόθεση τοῦ κηρύγματος ἡ παρουσίαση τῶν γεγονότων τοῦ παρόντος αἰῶνος, δέν μποροῦμε, ἐξ ὀνόματος τῆς Ἐκκλησίας, πού εἶναι τό ἀναστημένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, νά κάνουμε ἠθικές, πολιτικές καί φιλοσοφικές ἀναλύσεις κατά τήν διάρκεια τοῦ κηρύγματος, ἀλλά πρέπει νά ὁμιλοῦμε γιά τήν νίκη τοῦ Χριστοῦ πάνω στόν θάνατο, γιά τό ὅτι δέν μπορεῖ πιά ὁ θάνατος νά κυριεύση τήν ζωή μας, δέν πρέπει νά ἔχη κυριαρχία πάνω μας ὁ διάβολος μέ τίς πονηρές συμβουλές του. Αὐτό εἶναι κήρυγμα ἐλπίδας ζωῆς ἀκαταλύτου.

Στό Ἀπολυτίκιο αὐτό φαίνεται ὅτι ὁ Ἄγγελος κήρυξε στίς Μυροφόρες γυναῖκες, ἐκεῖνες μετέδωσαν αὐτό τό χαρμόσυνο μήνυμα στούς Ἀποστόλους καί ἐκεῖνοι αὐτό τό μήνυμα τό μετέφεραν σέ ὅλο τόν κόσμο. Καί ἐμεῖς πρέπει νά δίνουμε σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους πού εἶναι γύρω μας αὐτήν τήν ἀναστάσιμη χαρά, ἐλπίδα καί ζωή.

Δέν εἶναι δυνατόν νά ζοῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία, πού εἶναι τό ἀναστημένο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί, ὅμως, μέ τόν λόγο μας καί τήν ζωή μας νά μεταδίδουμε λύπη, ἀπόγνωση, καταχνιά, μιζέρια, ἀλλά πρέπει νά εἴμαστε πασχαλινές ἀναμμένες λαμπάδες καί νά μεταδίδουμε αὐτό τό ἀναστάσιμο φῶς στούς πεθαμένους ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς μας.

Θά πρέπει νά κηρύσσουμε αὐτό πού κήρυσσε ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ στούς ἀνθρώπους πού συναντοῦσε: «Χριστός Ἀνέστη, χαρά μου». Ὁ Χριστός πρέπει νά εἶναι ἡ ἐλπίδα καί ἡ ζωή μας, καί αὐτόν τόν ἀναστημένο Χριστό πρέπει νά κηρύσσουμε στόν ἀπελπισμένο κόσμο πού μᾶς περιβάλλει.

Ὁ Μητροπολίτης
† Ὁ Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ

Παντάναξ Βασιλεύ... καλοφωνικός ειρμός

Ο ιεροψάλτης και μουσικοδιδάσκαλος Ανδρέας Αγγελής αποδίδει τον καλοφωνικό ειρμό "Παντάναξ Βασιλεύ..." του Πέτρου Μπερεκέτη σε ήχο τέταρτο - άγια.

εγκύκλιος μητροπολίτη κ. Ιουστίνου

Φίλος ιεροψάλτης, γέννημα θρέμμα Αγρινιώτης, που διακονεί το αναλόγιο στην ιερά μητρόπολη Νέας Κρήνης και Καλαμαριάς, μάς απέστειλε πρόσφατη εγκύκλιο του επιχωρίου επισκόπου κ. Ιουστίνου προς το σώμα των ιεροψαλτών.
Επειδή περιλαμβάνει σοφές παρατηρήσεις, αναδημοσιεύουμε το κείμενο.