Τη δευτέρα Κυριακή των Νηστειών, η Εκκλησία τιμά τη
μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Ο Άγιος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη
το 1296, μέσα σε μία ευλογημένη οικογένεια, όπου έμαθε από τα πρώτα του χρόνια
να προσεύχεται συνεχώς. Η προσευχή είχε γίνει για την οικογένειά του και για
τον ίδιο τόσο αναγκαία όσο και η αναπνοή για το σώμα μας. Αυτή την ευλογημένη
κατάσταση της προσευχής συνέχισε ο Άγιος και όταν έγινε Μοναχός στο Άγιον Όρος
και όταν αργότερα έγινε Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, μέχρι το τέλος της επίγειας
ζωής του, το 1359. Η προσευχή είναι το πιο αναγκαίο φάρμακο και όπλο για τη
σωτηρία μας, και χωρίς αυτήν είναι αδύνατον να σωθούμε. Γι' αυτό, ας ακούσουμε
τους Αγίους τής Εκκλησίας τι λένε γι' αυτήν. Προσευχή είναι συνάντηση και
συνομιλία του ανθρώπου με τον Θεό. Όταν θέλουμε να μιλήσουμε με κάποιον άνθρωπο,
πρέπει να βεβαιωθούμε ότι μπορούμε να τον συναντήσουμε. Και, όσο πιο επίσημος
είναι αυτός, τόσο πιο διστακτικοί είμαστε και ζητάμε να κανονίσουμε μία
συνάντηση μαζί του. Τον Θεό όμως Τόν συναντούμε παντού και πάντοτε, χωρίς να
κανονίσουμε από πριν τη συνάντηση. Όταν ο άνθρωπος ασχολείται με οποιοδήποτε
αναγκαίο βιοτικό έργο, είναι καλό και άγιο να συνεχίζει να προσεύχεται. Και
αυτό είναι δυνατόν, διότι είναι εντολή τού Θεού, με το στόμα τού Αποστόλου
Παύλου: Αδιαλείπτως προσεύχεσθε. Δηλαδή, να προσευχόμαστε συνεχώς και
ασταμάτητα, ημέρα και νύχτα. Το ίδιο τονίζει ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: Να
προσευχόμαστε περισσότερο από όσο αναπνέουμε. Αν ήταν αδύνατον αυτό, δεν θα
έδινε αυτή την εντολή ο Θεός. Εκτός όμως από την αδιάλειπτη αυτή προσευχή,
υπάρχει και χρόνος όπου ο άνθρωπος ασχολείται μόνο με την προσευχή. Ο Θεός
είναι η μόνη άπειρη και απόλυτη Ύπαρξη, ο Δημιουργός των ανθρώπων, των Αγγέλων,
αλλά και των δαιμόνων, αφού πρώτα και αυτοί ήταν αγαθοί άγγελοι, ο Πλάστης όλης
τής κτίσεως, ορατής και αόρατης. Γνωρίζοντας αυτά για τον Θεό, καταλαβαίνουμε
ότι, όταν προσευχόμαστε, πρέπει να στεκόμαστε μπροστά Του με πολύ μεγάλη
ευλάβεια, με πολύ φόβο και τρόμο, προσηλώνοντας
σ' Αυτόν όλη την προσοχή μας, συγκεντρώνοντας στην προσευχή όλες τις
δυνάμεις του νου, της καρδιάς και της ψυχής μας, και διώχνοντας κάθε ενασχόληση
με μάταιες σκέψεις και με εγκόσμια θέματα, όσο αναγκαία και αν νομίζουμε ότι
είναι, γιατί όλα αυτά αποστρέφουν την προσοχή μας, ψυχραίνουν την ευλάβεια και
αλλοιώνουν τη σωστή παράστασή μας ενώπιον τού Θεού. Αν ασχολείσαι με βιοτικές
υποθέσεις την ώρα της προσευχής, τότε όχι μόνο δεν προσεύχεται σωστά, αλλά σε εμπαίζουν
οι δαίμονες. Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος διδάσκει: Όταν έλθεις μπροστά στο Θεό με
την προσευχή, γίνε με το λογισμό σου σαν το μυρμήγκι, σαν τα ερπετά της γης,
σαν τη βδέλλα και σαν το παιδί που ψελλίζει. Μην πεις μπροστά Του τίποτε πού
νομίζεις ότι είναι σοφό. Με ταπεινό φρόνημα, ως αχρείος δούλος, πλησίασε τον Θεό.
Όσοι απέκτησαν την αληθινή προσευχή, νιώθουν ανέκφραστη πνευματική πτωχεία,
όταν στέκονται μπροστά στον Θεό, όταν Τόν δοξολογούν, όταν εξομολογούνται σ’
Αυτόν, όταν υποβάλλουν τα αιτήματά τους. Νιώθουν μηδενισμένοι και ανύπαρκτοι. Και
αυτό είναι φυσικό, όταν ο προσευχόμενος άνθρωπος ζει μέσα στην παρουσία του
Θεού, ο Οποίος είναι η Αυτοζωή, δηλαδή η Ζωή η αχώρητη και ακατάληπτη. Τότε η
ζωή του προσευχομένου ανθρώπου φαίνεται μικρότερη από μία μικρή σταγόνα, απέναντι σ' έναν απέραντο ωκεανό. Όταν
σταθείς μπροστά στον Θεό, σκέψου ότι κι Αυτός είναι πραγματικά μπροστά σου, αν
και δεν φαίνεται με τα σωματικά σου μάτια. Όπως για να συναντήσεις έναν επίγειο
άρχοντα προετοιμάζεσαι, έτσι προετοιμάσου και όταν σκοπεύεις να
συναντήσεις τον Θεό. Τί προετοιμασία
χρειάζεται; Μόνο μία: Να συγχωρήσεις μέσα από την καρδιά σου όσους σ' έχουν
πικράνει, ο,τιδήποτε κι αν σού έχουν κάνει, και να παρακαλείς τον Θεό να τούς
συγχωρεί όλες τους τις αμαρτίες. Αν κρατάς
κακία για οποιονδήποτε άνθρωπο, όχι μόνο δεν σε ακούει ο Θεός, αλλά και
αποστρέφεται την προσευχή σου. Όταν αρχίζεις να μιλάς στον Θεό, σκέψου ότι με
την πρώτη σου λέξη πού Τόν καλείς, λέγοντας Του "Κύριε", αμέσως
ανοίγει τ' αυτιά Του, για ν' ακούσει τα λόγια σου. Πρόσεχε, όμως, ενώ ο Θεός
ήλθε για ν' ακούσει την προσευχή σου, μήπως εσύ με το μυαλό σου δεν είσαι εκεί,
αλλά γυρίζεις σε όλη τη γη; Αν εσύ λείπεις, πώς περιμένεις να είναι εκεί ο
Θεός; Αν εσύ δεν παίρνεις στα σοβαρά την προσευχή σου, μην περιμένεις να την
πάρει στα σοβαρά ούτε ο Θεός. Την προσευχή μας δεν την έχει ανάγκη ο Θεός.
Εμείς την έχουμε ανάγκη. Μάς διδάσκει ο Μέγας Βασίλειος: Πρώτα δοξολόγησε τον
Θεό. Όταν δοξάζει ο άνθρωπος με την προσευχή του τον Θεό, μιμείται τους Αγγέλους.
Αυτό είναι έργο καλό, διότι πρώτα από όλα είναι χρέος, οι άνθρωποι, οι οποίοι
οφείλουμε την ύπαρξή μας στον Θεό και φιλοξενούμαστε από Αυτόν στο Βασίλειό Του,
όπου τόσο πλούσια μάς ευεργετεί, να Τού αποδίδουμε τον φόρο της τιμής, του
σεβασμού και της ευγνωμοσύνης. Έπειτα είναι τιμή για μας ν' αναλαμβάνουμε, έστω
και για λίγες στιγμές της ζωής μας, το έργο το οποίο ακατάπαυστα και αιωνίως
επιτελούν οι Άγγελοι στον ουρανό. Το να δοξάζει, τραυλίζοντας με την ασθενική
του γλώσσα, ο χωματένιος άνθρωπος τον άπειρο Δημιουργό του, με τη βεβαιότητα,
ότι η δοξολογία του αυτή γίνεται δεκτή από τον Θεό, ως ευωδιαστό θυμίαμα, είναι
η μεγαλύτερη γι' αυτόν τιμή, εδώ πάνω στη γη. Ίσως διστάζουμε να προσφέρουμε ένα
φτωχικό δώρο σε κάποιο επίσημο πρόσωπο. Και στον Θεό, τί προσφέρουμε; Κάτι
λιγότερο από τα μαραμένα άνθη του αγρού. Και όμως, ο Θεός τα δέχεται, εκδηλώνει
την ευαρέσκειά Του για την προσφορά μας και ανταποκρίνεται σ΄ αυτήν. Ύστερα,
ευχαρίστησέ Τον για τις λίγες ευεργεσίες Του τις οποίες γνωρίζεις, και για τις
αναρίθμητες τις οποίες δεν γνωρίζεις. Κατόπιν εξομολογήσου τις αμαρτίες σου και
ζήτα να σε συγχωρήσει ο Θεός. Τις γνωρίζει όλες Εκείνος. Εξομολογήσου όμως εσύ,
για να τις θυμηθείς, να μετανοήσεις γι' αυτές και να τρέξεις αμέσως στον
πνευματικό σου και να τις εξομολογηθείς σ' αυτόν, διότι μόνο με το Μυστήριο τής
Εξομολογήσεως συγχωρούνται οι αμαρτίες. Και στο τέλος, πες στον Θεό ό,τι σε
απασχολεί και, ως ταπεινός ζητιάνος,
ζήτησέ Του ό,τι νομίζεις ότι έχεις ανάγκη. Ο Θεός γνωρίζει τις ανάγκες σου, αλλά
ταπεινώσου μπροστά Του, λέγοντας. - Αν αυτό που σου ζητώ, Κύριε, είναι ωφέλιμο,
Σε παρακαλώ, χάρισέ το μου. Αλλιώς, ας γίνει όπως Εσύ θέλεις. Και ύστερα,
θυμήσου γνωστούς και αγνώστους, Έλληνες και αλλοδαπούς, Χριστιανούς και
αλλοθρήσκους, πιστούς και απίστους, πονεμένους, αναγκεμένους, ασθενείς,
πεινασμένους, φυλακισμένους, πρόσφυγες, κατατρεγμένους, συγγενείς, φίλους και
εχθρούς, όλα τα σκορπισμένα και εξόριστα τέκνα της Εύας, ακόμη κι αυτούς που θα
γεννηθούν μετά από μας σ΄ αυτή την πονεμένη μας γη. Προσευχήσου να χαρίσει ο
Θεός το έλεός Του σε όλους τους ανθρώπους, σε όλη τη γη. Θυμήσου και τους
νεκρούς. Κυρίως τους νεκρούς. Πες και γι αυτούς: - Κύριε, συγχώρησέ τους, διότι
αυτοί δεν μπορούν πια να κάνουν τίποτε για τη σωτηρία τους. Όλοι έχουμε την
ίδια φύση και τις ίδιες ανάγκες, είμαστε πλάσματα τού Θεού, έχουμε τα ίδια
βάσανα, όλους μάς αγαπά το ίδιο ο Θεός. Για τις ψυχές που έμαθαν να προσεύχονται
σωστά, δεν υπάρχει άλλη χαρά στη ζωή
τους που να μπορεί να συγκριθεί με τη χαρά της προσευχής. Δεν χρειάζεται να λες
πολλά λόγια στην προσευχή σου. Στάσου με συντριβή καρδίας μπροστά στον Θεό και
πες του ακατάπαυστα: - Κύριε, όπως γνωρίζεις και όπως θέλεις, σώσε με. Εγώ μεν,
ως άνθρωπος, ήμαρτον, Συ δε, ως Θεός, ελέησόν με.
Δημήτριος Δάτσικας,
ιατρός - ιεροκήρυκας
