ρεπορτάζ από την συνάντηση με κ. Γεώργιο Χατζηχρόνογλου

 γράφει ο Ανδρέας Ν. Λανάρας

δάσκαλος μουσικής - χοράρχης

Το πρώτο φροντιστήριο ψαλτικής τέχνης για τη σεζόν 2022-2023 του συλλόγου ιεροψαλτών <Άνθιμος ο αρχιδιάκονος> διεξήχθη με επιτυχία το απόγευμα της Κυριακής 25^ης Σεπτεμβρίου 2022 στην αίθουσα του ιερού ναού Αγίας Τριάδας Αγρινίου.

Στην αρχή ο Λεωνίδας Γαρουφαλής, πρόεδρος του Συλλόγου καλωσόρισε τον εκλεκτό προσκεκλημένο, άρχοντα υμνωδό της Μ.τ.Χ.Ε. κ. Γεώργιο Χατζηχρόνογλου και αναφέρθηκε στο πλούσιο βιογραφικό του.

Εν συνεχεία ο ομιλητής ανέπτυξε το θέμα του.

1. Τόνισε τη σημασία του ιεροψάλτη στην Εκκλησία

2. Απαραίτητη η συμμετοχή-παρουσία του μαθητή της Εκκλησιαστικής Μουσικής στο αναλόγιο

3. Αναφέρθηκε στην έντυπη αναγραφή (ιστορική αναδρομή) του ισοκρατήματος:

α. Γεώργιος ο Λέσβιος (μέσα του 19^ου αι.) στο Αναστασιματάριό του – 1^η αναφορά με σημειογραφία

β. Μισαήλ Μισαηλίδης (αρχές 20^ου αι.) κάνει αναφορά σημειώνοντας το ισοκράτημα

γ. Γεώργιος Πρωγάκης, σημειώνοντας το ισοκράτημα, όπως περίπου ισχύει σήμερα.

δ. Μιχαήλ Χατζηαθανασίου

4. Πώς ο ισοκράτης θα ασκηθεί στο ισοκράτημα:

Με αυτό ασχολείται το βιβλίο που έχει εκδώσει ο ίδιος ο κύριος Χατζηχρόνογλου με τίτλο «Μέθοδος Διδασκαλίας Ισοκρατήματος».

Το ισοκράτημα θα πρέπει να είναι στιβαρό και σταθερό. Η αστάθεια μπορεί να βελτιωθεί με ασκήσεις. Ο ισοκράτης πρέπει να ασκηθεί ξεχωριστά από τον ψάλτη, με ασκήσεις κατ’ ήχον. Το ισοκράτημα έχει κανόνες. Βασικό στοιχείο της μελωδίας ο συντονισμός των ισοκρατών. Ο ισοκράτης να μην βιάζεται στην αλλαγή του ισοκρατήματος – Χρονική ακρίβεια κατά τη μεταβολή του ίσου (ούτε πριν ούτε μετά). Συνοχή ψαλτών – ιερέων. Ο ισοκράτης πρέπει να γνωρίζει Βυζαντινή Μουσική.

Βόμβος: Ένας συγκεκριμένος ήχος που δεν υπάγεται σε κανένα φωνήεν. Είναι βάσταγμα κυρίως σε χαμηλούς ήχους (μύτη – μπροστινό μέρος στόματος – ουρανίσκος).

Διπλό ισοκράτημα.

Μαγάδισμα (π.χ. Νη – άνω Νη) : Αντρικές και παιδικές φωνές

Ο μηχανικός ισοκράτης δεν αρμόζει στη Θεία Λατρεία. (Καλλιτεχνούμε τα θεία άσματα, δεν επιτρέπεται να λειτουργούμε με κοσμικό τρόπο).

σημαντική παρατήρηση: Όλα τα ισοκρατήματα είναι φθόγγοι του διατονικού γένους.

 Γενικά:  -Είναι απαραίτητο να σεβόμαστε και να διαφυλάξουμε την εκκλησιαστική μας μουσική.

- Δεν πρέπει να μιμούμαστε τη φωνή του δασκάλου μας (ή άλλου ιεροψάλτη). Φυσικά και θα πάρουμε κάποια στοιχεία, αλλά θα διαμορφώσουμε το δικό μας τρόπο ψαλμώδησης των ύμνων, σύμφωνα με τις φωνητικές μας δυνατότητες και την αισθητική μας

- Στην μουσική μας πρέπει να υπάρχει νοικοκύρεμα και τάξη. π.χ. Ας μη ψάλλουμε δυνατά το "σε υμνούμεν...". Εκείνη η στιγμή είναι η πλέον ιερή της θείας λειτουργίας. Σεβόμαστε τα τελούμενα.

 Στη συνέχεια απάντησε σε ερωτήσεις ιεροψαλτών και έγινε εποικοδομητικός διάλογος.

Στο τέλος έκανε παρουσίαση των βιβλίων που έχει εκδώσει με ηχητικά παραδείγματα (επιλογή μελών). Κυρίως έψαλε δοξολογίες σύντομες και αργοσύντομες, καθώς και το νωκρώσιμο τροπάριο <ορώντες με άφωνον…>.

 Μεταξύ άλλων στην συνάντηση συμμετείχαν ο άρχων υμνωδός κ. Ανδρέας Γκοτσόπουλος, ο διευθυντής της σχολής βυζαντινής μουσικής Μεσολογγίου κ. Νεκτάριος Δροσοπαναγιώτης και ο κ. Παναγιώτης Καρανικόλας (ιεροψάλτης από το Κιάτο Κορινθίας).

 

Από την όραση του κόσμου στη θέαση του Λόγου του Θεού

π. Ιωάννου Αν. Γκιάφη

Πολιτικού Επιστήμονος-Θεολόγου

 

Είναι εγνωσμένο σ' όλους μας πως μια από τις πέντε αισθήσεις είναι η όραση. Με αυτή ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται τη μορφή των αντικειμένων, την εναλλαγή των κινήσεων, ακόμη και τη διαφορά των χρωμάτων. Βλέποντας δύναται κάποιος να προσδιορίσει το περιβάλλον του ή να αντιληφθεί με αμεσότητα το φως. Μάλιστα η επιστήμη της οφθαλμολογίας αποφαίνεται ότι το 30 % του εγκεφάλου μας επεξεργάζεται και ερμηνεύει τα ερεθίσματα που προέρχονται από την όραση. Πόσα άραγε οφέλη εκπηγάζουν από αυτή; Και μόνο ότι ο άνθρωπος απολαμβάνει το ζωογόνο ήλιο εξαιτίας της όρασής του, αρκεί για να ειδωθεί η σπουδαιότητά της.

Όμως γιατί σήμερα (26η Σεπτεμβρίου) να γίνεται λόγος για την όραση; Και η απάντηση μας δίνεται μέσα από την ιερά υμνογραφία της ημέρας, όταν έρχεται και εγκωμιάζει τον "θεατή των αρρήτων αποκαλύψεων" του Θεού, τον άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Εορτάζοντας την "εις Ουρανούς μετάσταση" του ευαγγελιστή της αγάπης ζωντανεύει ενώπιόν μας η πολυσήμαντη προσωπικότητά του. Ο αγαπημένος μαθητής του Κυρίου μας δεν είναι παρά εκείνος που γεύτηκε με την όρασή του υπερφυσικές και ανεξήγητες θείες αποκαλύψεις.

Πράγματι ο "υιός της βροντής" ευρισκόμενος εξόριστος στο νησί της Πάτμου, οραματίζεται το τέλος του κόσμου αυτού. Με θείο φωτισμό προβλέπει εντός ενός σπηλαίου τη συντέλεια του σύμπαντος κόσμου. Και τότε τα "μέλλοντα συμβαίνειν", τα υπαγορεύει στον πιστό του μαθητή Πρόχορο, ο οποίος με τη σειρά του, τα μεταφέρει στο χαρτί. Πρόκειται για το τελευταίο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, την  ''Αποκάλυψη". Πολύ εναργέστατη είναι η αρχή του βιβλίου της "Αποκαλύψεως": "Αποκάλυψη, ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἣν ἔδωκεν αὐτῷ ὁ Θεός, δεῖξαι τοῖς δούλοις αὐτοῦ ἃ δεῖ γενέσθαι ἐν τάχει, καὶ ἐσήμανεν ἀποστείλας διὰ τοῦ ἀγγέλου αὐτοῦ τῷ δούλῳ αὐτοῦ ᾿Ιωάννῃ...(Αποκ. α΄,1) Χρησιμοποιείται λοιπόν ο άγιος Ιωάννης ως θείο όργανο και θεοκίνητος λύρα του Αγίου Πνεύματος για να σαλπίσει τα μελλούμενα στους ανθρώπους, αφού προηγουμένως χάριτι Θεού τα προβλέπει ο ίδιος.

Κατά δεύτερον, όταν τερματίζεται ο "Γολγοθάς" της εξορίας του, επιστρέφει στην Έφεσο. Εκεί καλείται να αντιμετωπίσει έναν αιρετικό της εποχής, τον Κήρινθο. Με τις αιρετικές του διδασκαλίες υποτιμούσε τον Χριστό, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης με την επενέργεια του Παναγίου Πνεύματος αντιμετωπίζει τον αιρεσιάρχη Κήρινθο και συγχρόνως συγγράφει το "Ευαγγέλιο του Χριστού", έναν αληθινό παιάνα της θεότητας του Μονογενούς Υιού και Λόγου του Θεού. Και πρόκειται για το μέχρι σήμερα διασωζόμενο "κατά Ιωάννην ευαγγέλιο", ενταγμένο στον κανόνα της Καινής Διαθήκης. Σε αυτό μας αποκαλύπτει τον Τριαδικό Θεό και μας μεταλαμπαδεύει την αγάπη του Θεού Πατρός πως απλώθηκε στον παραπαίοντα τότε κόσμο, μέσω της αποστολής του "Υιού του ανθρώπου", του Σωτήρος Χριστού. Συνεπώς ο ιερός υμνογράφος λίαν εύστοχα θα γράψει ότι διαμέσου του ιερού ευαγγελίου ο απόστολος Ιωάννης "δαδουχεί πάντα άνθρωπον προς γνώσιν Θεού".

Χαρακτηριστικά ο ίδιος ο ιερός ευαγγελιστής θα επιβεβαιώσει πως μαζί με τους άλλους μαθητές του Θεανθρώπου:"ἐθεασάμεθα τὴν δόξαν αὐτοῦ, δόξαν ὡς μονογενοῦς παρὰ πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας"(Ιωαν. α΄, 14). Ο "υιός του Ζεβεδαίου", ένας απλοϊκός ψαράς καθίσταται κοινωνός της δόξας όχι κάποιου θνητού, αλλά του ίδιου του Δεσπότη Χριστού. Όντως κατά την ημέρα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο όρος Θαβώρ βιώνει την "υφειμένη θεότητα" του Κυρίου μας (Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς). Και αυτή την λαμπρότητα μας την μεταγγίζει μέσω των γραπτών κειμένων του, αποδεικνύοντας την πραγματικότητα των γεγονότων της Θείας Οικονομίας.

Στην ορθόδοξη ανθρωπολογία αναφέρεται πως ο άνθρωπος αφενός έχει την σωματική όραση, μέσω της οποίας αντιλαμβάνεται τον γύρω κόσμο, αφετέρου έχει προικισθεί και με την "πνευματική όραση", με την οποία ενατενίζει τον Δημιουργό. Βεβαίως τίθεται ο εύλογος προβληματισμός: Πως μπορούμε να δούμε τον Θεό, όταν "Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε" (Ιωαν. α', 18); Πράγματι ο Παντοδύναμος Θεός είναι αμέθεκτος ως προς την ουσία Του, όμως μπορούμε να τον κατανοήσουμε ως προς τις ενέργειές Του. Μπορούμε να νοιώσουμε τη Χάρη Του, πλημμυρισμένη στη ζωή μας. Μπορούμε να γευθούμε τις δωρεές Του στην καθημερινότητά μας, τις πολλές Του θαυματουργικές επεμβάσεις και την αδιάλειπτη προστασία Του. Επομένως ο Θεός είναι πανταχού παρών και γίνεται αντιληπτός από την επίγεια παρουσία Του.

Όμως η γεύση της Θείας Χάριτος επιτυγχάνεται, όταν συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις στη ζωή του χριστιανού. Πρώτη και βασική προϋπόθεση είναι η μετάνοια, η απόφαση για την προσωπική μας κάθαρση από τα πάθη και τις αμαρτίες μας. Βάζοντας την αρχή της μετάνοιας είναι σαν να ανοίγουμε μια "χαραμάδα" στο "κλειστό παράθυρο" του εαυτού μας, προκειμένου να εισέλθει το φως του Χριστού στην ύπαρξή μας. Και η δεύτερη προϋπόθεση είναι η εφαρμογή των εντολών του Θεού. Εξάλλου μας διαβεβαιώνει ο ευαγγελιστής Ιωάννης ότι: "ὁ τηρῶν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει καὶ αὐτὸς ἐν αὐτῷ"(Α' Ιωαν. γ',24). Δεν πρόκειται για κάποιους κανόνες ή συνταγματικούς νόμους, αλλά για τα κλειδιά που μας ανοίγουν την θύρα του Θεού και αποκτούμε αίσθηση της Επουράνιας Βασιλείας Του. Ακολουθώντας αυτά τα βήματα η όραση του Θεού μπορεί να γίνει πραγματικότητα και όχι να είναι ένα ανεκπλήρωτο όραμα ή όνειρο.

Ο άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος θα γράψει: "Όπως όταν λάμπει ο ήλιος το μεσημέρι, βλέπουμε ολοκάθαρα το φως, που εκπέμπει, αλλά εκείνον τον ίδιο δεν μπορούμε ούτε και λίγο να τον αντικρύσουμε, ωστόσο λέμε ότι τον βλέπουμε αληθινά, αντίστοιχα και οι άγιοι βλέποντας την αστραφτερή δόξα του Πνεύματος, βλέπουν μέσα σ' αυτή και τον Υιό και τον Πατέρα!". Είθε λοιπόν μαζί με τα χοϊκά μας μάτια, να έχουμε ανοιχτούς και τους οφθαλμούς της ψυχής μας, ώστε από την όραση του κόσμου να φθάσουμε στη θεωρία του Θεού. Αμήν!